نقش کپی رایت در دسترسی همگانی به اطلاعات؛ محدود سازی یا سالم سازی

حقوق مالکیت ادبی و هنری در راستای حمایت از مؤلفان و هنرمندان از یک سو و حمایت از حقوق جامعه (منافع عمومی) از سوئی دیگر، به مؤلفان و هنرمندان حقوق انحصاری می‌دهد. مؤلف می‌تواند به استناد داشتن این حقوق در مدتی موقت، از تجاری‌سازی اثر خود کسب درآمد نموده (حق مادی) و نام خود را به عنوان پدیدآورنده برای همیشه در تاریخ و فرهنگ بشریت ثبت نماید. (حق معنوی) قانونگذاران ملی و بین‌المللی، به گونه‌ای این حقوق را برای مؤلفین تدارک دیده‌اند که مانع سوء‌استفاده آنها از این حق و تحدید حقوق جامعه می‌شود. یکی از مصادیق حقوق جامعه، حق دسترسی به اطلاعات است. در نگاه اول به نظر می‌رسد که حق انحصاری مؤلف، محدود کنندۀ این حق جامعه باشد، اما با نگاهی به مبانی مالکیت فکری به طور عام و مالکیت ادبی و هنری به طور خاص و همچنین بررسی دقیق مقررات ملی و بین‌المللی نتیجه می‌شود که نه تنها این انحصار، تأمین‌کننده سلامت و اصالت اطلاعات و محصولات فرهنگی بوده و از این جهت با منافع جامعه همسو است، بلکه محدودیت‌ها و استثناهای وارد بر آن نیز مانع نقش محدودسازی کپی‌رایت در دسترسی عموم به اطلاعات می‌شود. علاوه بر این پیش‌بینی حق معنوی برای مؤلف، اصالت و سلامت اطلاعات را در پی داشته و موجب برخورداری جامعه از اطلاعات اصیل و با منشأ مشخص می‌شود. در این خصوص مفاد ماده 19 لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط و مادتین 2 و 2 مکرر کنوانسیون برن در دو سطح ملی و بین‌المللی قابل توجه است.